Πράσινη ανάπτυξη και συμμετοχική δημοκρατία

Αναδημοσίευση από oikopress.gr

Γράφει ο Αλέξανδρος Ξυράφης, Γεωπόνος

1. Τι είναι πράσινη ανάπτυξη;

Η πράσινη ανάπτυξη επενδύει σε μία μακρόπνοη λύση για την κλιματική αλλαγή μέσω της πράσινης οικονομίας και της συμμετοχικής δημοκρατίας η οποία βασίζεται στην καθολική αποδοχή μεταρρυθμίσεων σε αυτό τον τομέα.

2. Γενική παρουσίαση της δράσης.

Η δικτυακή συνεργασία των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών και των τοπικών αρχών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο δύναται να προάγει την ευαισθητοποίηση, την εκπαίδευση, το διάλογο, την αμοιβαία κατανόηση και την κοινή προσέγγιση για την ανάπτυξη της πράσινης οικονομίας και της συμμετοχικής δημοκρατίας.

Η πράσινη οικονομία αναγνωρίζεται σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο, τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες, ως η βασική προϋπόθεση για την αειφορία καθώς και για τη βιώσιμη ανάπτυξη, μπροστά στην απειλή της οικολογικής κατάρρευσης του πλανήτη εξαιτίας των ρυπογόνων δραστηριοτήτων του ανθρώπου αλλά και του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Θεωρείται, μάλιστα, ως η μόνη λύση ριζικής αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης η οποία στοχεύει στην πρόληψη προτού είναι πλέον αργά όσον αφορά την εύρεση της «θεραπείας». Αποτελεί το κλειδί για το μέλλον της οικονομίας, καθώς συνδυάζει το τερπνό της οικοπροστασίας μετά του ωφελίμου της οικονομίας καθώς και της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας.

Κινητήρια δύναμη της πράσινης οικονομίας αποτελεί η συμμετοχική δημοκρατία έχοντας ως σύμμαχο τη νέα υψηλή πράσινη τεχνολογία, η οποία ολοένα και εισδύει σε όλους τους τομείς της ενέργειας, της παραγωγής και των υπηρεσιών.

Συνδέεται άμεσα με την πράσινη ζήτηση σε υγιεινά και ωφέλιμα προϊόντα και υπηρεσίες καθώς και με την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την οικοδιαχείριση του νερού. Επίσης, συνδέεται άμεσα με τα βιοκλιματικά κτίρια και την εξοικονόμηση της ενέργειας, με την πολιτική για τις πράσινες πόλεις και την ανακύκλωση, με την οικοπροστασία των δασών και της θάλασσας, και τέλος, με την αξίωση για καθαρό περιβάλλον και υγεία.

Το κέρδος, με αυτό τον τρόπο, υπεισέρχεται διπλό. Από τη μία πλευρά, έχουμε ενεργητική προωθητική διαδικασία για την προστασία του περιβάλλοντος και από την άλλη, πράσινη ανάπτυξη.

Καταλύτης και μοχλός πίεσης για την εφαρμογή και τη διάχυση των πρακτικών της πράσινης οικονομίας αποτελούν η κινητοποίηση του κοινωνικού κεφαλαίου και η συνέργεια με τον κρατικό μηχανισμό.

Ο θεσμός της συμμετοχικής δημοκρατίας καθίσταται απαραίτητο να λάβει την μορφή της εταιρικής σχέσης και της βιώσιμης συνέργειας μεταξύ των κοινωνικών εταίρων ώστε να προβεί αποτελεσματικός.

3. Πώς δύναται οι οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών να αποτελέσουν μοχλό για την πράσινη ανάπτυξη;

Με την κινητοποίηση του «κοινωνικού κεφαλαίου» επιδιώκοντας την εταιρική σχέση μεταξύ των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στον τομέα της αειφόρου ανάπτυξης, της οικονομίας και του περιβάλλοντος, οδηγώντας με αυτό τον τρόπο στο θεσμό της συμμετοχικής δημοκρατίας.

Με την ευαισθητοποίηση της ελληνικής κοινωνίας και των κρατικών οργανισμών για τις εναλλακτικές πρακτικές προστασίας και αειφόρου ανάπτυξης του περιβάλλοντος και της οικονομίας, με εφαρμογή την ανάπτυξη της πράσινης οικονομίας.

Με την εκπαίδευση των ομάδων στόχων εμπλουτίζοντας τη γνώση τους ώστε να ενισχύσει σε μακροοικονομικό και μικροοικονομικό επίπεδο προκειμένου να εκμεταλλευτούν τις εναλλακτικές μορφές αειφόρου ανάπτυξης τις οποίες προσφέρει η πράσινη οικονομία έχοντας ως αποτέλεσμα να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις αναπτυσσόμενες χώρες.

4. Ποια μέσα μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών ώστε να φτάσουν στο στόχο τους;

Με τη χρησιμοποίηση ενός μείγματος επικοινωνιακών μέσων και εκπαιδευτικών πρακτικών διαδικασιών προς τις ομάδες στόχων με σκοπό την αποδοχή και υιοθέτηση μίας νέας μορφής διακυβέρνησης, όπως είναι η συμμετοχική δημοκρατία.

Με τη διάδοση των πρακτικών της πράσινης οικονομίας ως μία βιώσιμη και αειφόρο λύση για την προστασία του περιβάλλοντος και την ανάπτυξη της οικονομίας.

Με την καθιέρωση εταιρικής συνεργασίας μεταξύ των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με προγραμματικές συμφωνίες οι οποίες θα συμβάλλουν στην κινητοποίηση καθώς στη μεταφορά τεχνογνωσίας αλλά και βέλτιστων τεχνικών όσον αφορά την ανάπτυξη της πράσινης οικονομίας και της προστασίας του περιβάλλοντος.

5. Σύντομη περιγραφή των ομάδων-στόχων και όλων των συμμετόχων (εταίρους κ.ά.).

Οι ομάδες στόχος / δικαιούχοι του προγράμματος είναι οι εξής:

α. Κρατικοί φορείς και Τοπική Αυτοδιοίκηση όπου τα στελέχη τους είναι οι ιθύνοντες για τη χάραξη και την υλοποίηση οικονομικής και περιβαλλοντολογικής πολιτικής καθώς, επίσης, και οι φορείς οι οποίοι δύνανται να αποδεχθούν τη συμβολή της συμμετοχικής δημοκρατίας στην πράξη.

β. Οι οργανώσεις τις Κοινωνίας των Πολιτών στην Ελλάδα, οι οποίες με τη συμμετοχή τους και τη δραστηριότητά τους λειτουργούν ως καταλύτης στην ανάπτυξη της κουλτούρας προς στην πράσινη οικονομία αλλά και προς την ανάπτυξη της συμμετοχικής δημοκρατίας.

γ. Μικρές και Μεσαίες επιχειρήσεις, Ερευνητικά ιδρύματα, αγρότες και ελεύθεροι επαγγελματίες.

δ. Οι συνεργαζόμενες οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις αναπτυσσόμενες χώρες.

ε. Οι τελικοί ωφελούμενοι θα είναι οι νέοι άνθρωποι, δάσκαλοι και καθηγητές καθώς και ο ευρύτερος πληθυσμός στην Ελλάδα.

6. Περιγραφή της δράσης και της αναμενόμενης αποτελεσματικότητά της.

Ο γενικός στόχος του έργου είναι η συγκρότηση και η κινητοποίηση του κοινωνικού κεφαλαίου της Ελλάδας προς την ανάπτυξη της πράσινης οικονομίας καθώς και την καθιέρωση ως θεσμού της συμμετοχικής δημοκρατίας ως λύση για τη βιώσιμη ανάπτυξη σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.

Οι επιμέρους στόχοι του έργου είναι:

α. Η θεσμοθέτηση της ανάπτυξης διαλόγου και η επιδίωξη συνεργασίας μεταξύ των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών και του κράτους Τοπικής Αυτοδιοίκησης με την καθιέρωση ενός χρηστικού μοντέλου συμμετοχικής δημοκρατίας το οποίο θα χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο-παράδειγμα και πρακτικής για εφαρμογή και στις αναπτυσσόμενες χώρες του ευρύτερου Ευρωπαϊκού χώρου.

β. Η μελέτη και η ανάπτυξη επικοινωνιακού πλάνου (έκθεση, συνέδριο, κ.ά.) το οποίο να έχει όσο το δυνατό μεγαλύτερη διάχυση των βέλτιστων πρακτικών στις ομάδες-στόχους για την ευαισθητοποίησή τους στην ανάπτυξη της πράσινης οικονομίας και της συμμετοχικής δημοκρατίας.

γ. Η μελέτη και η ανάπτυξη σειράς μαθημάτων και μεθόδων διδασκαλίας (σεμινάρια, βιωματική μάθηση, κ.ά.) τα οποία θα λειτουργήσουν ως πρότυπο και για τη δικτύωση και σε άλλες περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αναμενόμενα αποτελέσματα

Αντικειμενικοί επαληθεύσιμοι δείκτες αποτελεσμάτων του έργου θα είναι το ποσοτικό και ποιοτικό μέγεθος της συμμετοχής και της αφύπνισης των ομάδων στόχων.

Η δημιουργία λειτουργικής δομής για τη συμμετοχική δημοκρατία σε τοπικό επίπεδο. Μετρήσιμα οικονομικά οφέλη, όπως είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας στην πράσινη οικονομία.

Συσσώρευση και δημιουργία βάσης δεδομένων και γνώσης με πολλαπλασιαστική διάσταση των αποτελεσμάτων σε τέσσερα διαθεματικά ζητήματα, και πιο συγκεκριμένα:

Οικονομία και Τεχνολογία

Η εισαγωγή νέων πρακτικών, τεχνογνωσίας και τεχνολογίας τα οποία θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη της πράσινης οικονομίας, με αποτέλεσμα τη δημιουργία νέας αγοράς και νέων θέσεων εργασίας.

Διάχυση αποτελεσμάτων με παράλληλες πιέσεις για τη θέσπιση απαραίτητης νομοθετικής ρύθμισης της συμμετοχικής δημοκρατίας και της φιλοσοφίας για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών με το κράτος, τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και με ερευνητικά ιδρύματα για τη μεταφορά τεχνογνωσίας και βέλτιστων πρακτικών.

Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού

Με τη δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου και σχέσεων εμπιστοσύνης στην αναβάθμιση των τεχνικών δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού και την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Περιβάλλον, Υγεία και κοινωνικά οφέλη

Με την εισαγωγή νέων πρακτικών διαχείρισης του περιβάλλοντος, με την προώθηση της πράσινης επιχειρηματικότητας και της αειφόρου ανάπτυξης που αποτελεί και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, με τον περιορισμό της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων καθώς και με τη μείωση της μόλυνσης, έχοντας ως τελικό αποτέλεσμα, το καθαρότερο περιβάλλον γεγονός το οποίο αποτελεί βασικό συντελεστή αλλά και προϋπόθεση για την κοινωνική ευμάρεια και την δημόσια υγεία.

Συμμετοχική δημοκρατία

Με την εφαρμογή του θεσμού της συμμετοχικής δημοκρατίας πέραν της ενίσχυσης της πράσινης οικονομίας, προσδοκάται η διαφάνεια, η συμμετοχή, η υπευθυνότητα (λογοδοσία), η αποτελεσματικότητα καθώς και η συνεκτικότητα όλων των κοινωνικών εταίρων για τη λύση προβλημάτων τα οποία απασχολούν την κοινωνία.

Συμμετοχική δημοκρατία – Ευρωπαίος πολίτης και πιλοτικά εργαλεία διαβούλευσης – προτάσεις του socialactivism

Αναδημοσίευση από oikopress.gr

Γράφει ο Νικόλαος Ανδρινόπουλος

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σε ό,τι αφορά τις θεσμικές δυνατότητες παρέμβασης – αλληλεπίδρασης που έδωσε στους πολίτες των μελών της αποτελεί ένα ιδιαίτερο θεσμικό μόρφωμα που χαρακτηρίζεται από την ανοιχτή επικοινωνία και τη διάχυση πληροφόρησης προς του πολίτες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Commision), η Eur – lex, όπου μπορεί να βρει κανείς τη δημοσιοποίηση όχι μόνο των αποφάσεων, αλλά και των ενδιάμεσων βημάτων της διαβούλευσης της commission.

Τα παραπάνω που μεταφράζονται και δημοσιεύονται σχεδόν σε όλες τις γλώσσες, σαφώς αποτελούν ένα πολύ καλό κίνητρο και εργαλείο για την ενημέρωση των πολιτών και των οργανώσεων της κοινωνίας τωνπολιτών, αναγκαίο όχι όμως και πλήρες για τις παρεμβάσεις και τις προτάσεις των οργανώσεων.

Σε έναν άλλο κόμβο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει τις καλές πρακτικές διαβούλευσης για τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα στον παραγωγικό – παρεμβατικό διάλογο για εκκίνηση προτάσεων και παρεμβάσεων σε θέματα της ευρωπαϊκής ένωσης και κοινές πολιτικές. ( «your voice in Europe» ).

Στο παρόν άρθρο γίνεται μία προσπάθεια προκειμένου να αναπτυχθεί μία πιλοτική διαδικασία και κάποια εργαλεία διαβούλευσης που να είναι αποτελεσματικά σε σχέση με την τοπική αυτοδιοίκηση, το ευρωπαϊκό περιβάλλον και το ευρωπαϊκό.

Επίσης, επιχειρείται μία παρουσίαση των δυνατοτήτων αυτών σε συνδυασμό με τα social media και το wiki, τα οποία είναι εργαλεία που με την κατάλληλη παραμετροποίηση και περιεχόμενο μπορούν να είναι ιδιαίτερα χρήσιμα σαν κόμβοι αλληλεπίδρασης με δομή που εξυπηρετεί τον παραγωγικό διάλογο (ερωτήματα – διαβούλευση – συμπεράσματα – διάχυση – παρέμβαση).

Η θεματική της διαβούλευση στο παράδειγμα που δίνεται εστιάζεται στις λεγόμενες επιτροπές διαβούλευσης που θεσμικά προβλέπονται στη χώρα μας και πώς μπορούν να γίνουν αποτελεσματικές για την παρέμβαση σε κοινές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τα κατάλληλα δομημένα εργαλεία.

Παρουσιάζεται η πρότυπη λειτουργία ενός διαδικτυακού κόμβου διαβούλευσης των πολιτών με χαρακτηριστικά αλληλεπίδρασης για τη διαμόρφωση των προτάσεων σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης και παρεμβάσεις σε αντίστοιχα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχει ένας τέτοιος κόμβος είναι:

• Διαρκής τροφοδότηση με θεματικές προς συζήτηση που επηρεάζουν και συσχετίζονται με παράλληλες αποφάσεις των Δήμων.
• Εκλαϊκευμένη πληροφόρηση στις πολιτικές της Ε.Ε. για τον τρόπο παρέμβασης στα τοπικά ζητήματα ( επιστολές, χώρο
• διαβούλευσης, επεξεργασία διαβούλευσης, συμπεράσματα)
• Καταγραφή μητρώου οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και συνεχή οριζόντια επικοινωνία με ενημέρωση μεταξύ
• αυτών και συνδεδεμένων στα κοινωνικά δίκτυα
• Υποστήριξη μέσω διαδικτύου και διοργάνωση επικοινωνιακών γεγονότων
• Τελικές επεξεργασμένες προτάσεις κατόπιν διαβούλευσης και διασύνδεση με δίκτυα της Ε.Ε. για ενίσχυση της
• δυνατότητας παρέμβασης
• Συνεχή και χρηστική πληροφόρηση της Κοινωνίας των πολιτών σχετικά με δυνατότητες χρηματοδότησης του
• Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου στην αντιμετώπιση της ανεργίας
• Ανταλλαγή τεχνογνωσίας με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών του εξωτερικού

Η αλληλεπίδραση πολιτών από την Ε.Ε. σε ένα κοινό δικτυακό τόπο με ειδική πληροφόρηση για θεσμικά θέματα παρέχει τη δυνατότητα της συγκέντρωσης θεματικού υλικού «εισηγήσεων» ώστε να είναι εφικτή η εκκίνηση παραγωγικού διαλόγου σε διαδραστικό επίπεδο ενισχύοντας την ευρωπαϊκή ταυτότητα.

Η ενδυνάμωση των πολιτών γίνεται με την επίγνωση των δημοκρατικών δικαιωμάτων μέσα από τη διαδραστική επικοινωνία με τις θεσμοθετημένες επιτροπές διαβούλευσης στο επίπεδο των τοπικών κυβερνήσεων

Παράλληλα ένα άλλο προτεινόμενο εργαλείο που ήδη λειτουργεί είναι να επιδιωχθεί επίσης δικτύωση ομάδων και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών για εθελοντικές κινητοποιήσεις μέσα από τα social media ώστε να είναι εφικτές καμπάνιες ενημέρωσης και συμμετοχής των πολιτών θεσμικές παρεμβάσεις σε επίπεδο τοπικών κυβερνήσεων με βάση την παραπάνω δικτύωση για ίσες ευκαιρίες στη χρηματοδότηση και την αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων.

Η διασφάλιση της συνέχειας και της βιωσιμότητας μιάς τέτοιας πιλοτικής δράσης θα επιτευχθεί με την ενίσχυση της θεσμικής παρέμβασης μέσω εργαλείων συμπράξεων σε τοπικό επίπεδο.

Τέτοια εργαλεία είναι:

Η συγκρότηση των προτεινόμενων επιτροπών στην Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων

Η δυνατότητα υπογραφής μνημονίων συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και της τοπικής αυτοδιοίκησης

Περεταίρω ανάλογες θεσμικές πράξεις μπορούν να γίνουν σε τοπικό επίπεδο σε όλη την Ελλάδα με τη συγκρότηση κοινών επιτροπών τοπικής αυτοδιοίκησης και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

Η εμπλοκή ενός μέρους των Ευρωπαίων πολιτών στην ηλεκτρονική ανοιχτη διαβούλευση της σελίδας και η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση τους στις Ευρωπαικές αξίες και θεσμούς ,έχει ως απώτερο σκοπό την δημιουργία κινητοποίησης αυτών των ομάδων στόχων στο να απαιτήσουν την καθιέρωση της ανοιχτής διαβούλευσης μεταξύ των πολίτών και των τοπικών αρχών αυτοδιοίκησης στη χώρα μας.

Η δημιουργία τέτοιων συμβουλίων θα ωφελήσει και τον μη-άμεσα εμπλεκόμενο πλυθησμό ο οποίος θα συμμετάσχει και αυτός με την σειρά του στα τοπικά ανοιχτά συμβούλια διαβούλευσης που θα δημιουργηθούν σε αυτες τις ομάδες στόχους του σχεδίου στο τόπο τους, με αποτέλεσμα και την δική τους ευαισθητοποίηση και ενημέρωση στις Ευρωπαικές αξίες και θεσμούς με τις οποίες θα έρθουν σε επαφή διαμέσου αυτων των συμβουλίων.

Ο τελικός στόχος είναι η δημιουργία ενός ενεργού ανθρώπινου δικτύου ενεργών πολιτών με ενιαία Ευρωπαική συνείδηση, οι οποίοι θα προτείνουν λύσεις σε προβλήματα και θα συμβάλλουν στην διάχυση της αποκτηθείσας γνώσης και στην ανταλλαγή εμπειριών και ιδεών.

Συμμετοχική δημοκρατία

 Αναδημοσίευση από kathimerini.gr

                                                                                                                                Toυ Αθανασιου Ελλις
Η παρατεταμένη εκλογική διαδικασία για την ανάδειξη του επόμενου προέδρου της Αμερικής ξεκινά σήμερα, με τις πρώτες προκριματικές εκλογές που διεξάγονται στην πολιτεία της Αϊόβας με τη μορφή συναθροίσεων πολιτών (caucus). Σε αυτή την αμερικανικής έμπνευσης μορφή συμμετοχικής δημοκρατίας, οι ψηφοφόροι του κάθε κόμματος συγκεντρώνονται σε δημόσιους χώρους, σχολεία, γυμναστήρια, ακόμη και σε οικίες, χωρίζονται σε ομάδες σύμφωνα με τον πολιτικό που υποστηρίζουν, και ξεκινούν πολύωρες συζητήσεις στη διάρκεια των οποίων προβάλλουν τα πλεονεκτήματα των «δικών τους» υποψηφίων και τα μειονεκτήματα των αντιπάλων. Στη διάρκεια των συναθροίσεων οι αναποφάσιστοι οριστικοποιούν την επιλογή τους, ενώ υπάρχουν και αυτοί που πείθονται να αλλάξουν προτίμηση και να ψηφίσουν άλλον υποψήφιο.
Είναι μια ιδιότυπη διαδικασία, που επιτρέπει να ακουσθούν νέες απόψεις, να αποκτήσουν δυναμική σχετικά άγνωστοι υποψήφιοι και συχνά να ανατραπούν δεδομένα και συσχετισμοί. Ετσι αναγεννήθηκε η παραπαίουσα υποψηφιότητα του Μπιλ Κλίντον το 1992, έτσι εμφανίζονται τώρα δυναμικά στο προσκήνιο ο μαύρος Δημοκρατικός γερουσιαστής Μπάρακ Ομπάμα και ο μέχρι πρότινος άγνωστος σε πανεθνική κλίμακα, υπερσυντηρητικός, Ρεπουμπλικανός πρώην κυβερνήτης, Μάικ Χάκαμπι.
Στόχος των προκριματικών είναι να αφουγκρασθεί το πολιτικό σύστημα τους προβληματισμούς και να αποτυπώσει τις επιθυμίες όλων των κοινωνικών ομάδων που συναντώνται στο αμερικανικό μωσαϊκό. Μετά τη μεσοδυτική Αϊόβα με τον αγροτικό πληθυσμό, και αφού παρεμβληθεί η αναμέτρηση των Ρεπουμπλικανών στο Γουαϊόμινγκ, ακολουθούν στις 8 Ιανουαρίου οι πλέον καθοριστικές από συμβολικής άποψης προκριματικές εκλογές του Νιου Χάμσαϊρ (Βορειοανατολική Ακτή) που διεξάγονται με την κλασική μετάβαση των ψηφοφόρων στις κάλπες (primary).
Το εκλογικό σκηνικό αρχίζει να σχηματοποιείται μέσα από τις αναμετρήσεις που ακολουθούν στο Μίσιγκαν, όπου κυριαρχούν τα εργατικά συνδικάτα, στη Νεβάδα και τη Νότια Καρολίνα, που δίνουν το στίγμα της Δύσης και του Νότου, και τη Φλόριντα με τους πολλούς συνταξιούχους και την έντονη παρουσία της ισπανόφωνης και της εβραϊκής κοινότητας. Η εικόνα αναμένεται να ξεκαθαρίσει τη λεγόμενη «Μεγάλη Τρίτη» των προκριματικών, στις 5 Φεβρουαρίου, όταν θα διεξαχθούν αναμετρήσεις σε 22 πολιτείες ταυτόχρονα, μεταξύ αυτών στη Νέα Υόρκη και στην Καλιφόρνια.
Οι προκριματικές εκλογές της Αμερικής εμπεριέχουν ένα χρήσιμο δίδαγμα για όλες τις σύγχρονες δημοκρατίες, καθώς επιτρέπουν σε σχετικά άγνωστους υποψήφιους να τολμήσουν τον δικό τους αγώνα και να απευθυνθούν με αμεσότητα στους πολίτες, παρακάμπτοντας το συχνά διαστρεβλωτικό φίλτρο των μεγάλων μέσων ενημέρωσης. Εάν πείσουν σε τοπικό επίπεδο και αποκτήσουν δυναμική στις μικρότερες πολιτείες, μπορούν να προβάλουν τις θέσεις τους σε πανεθνική κλίμακα και να αναμετρηθούν υπό καλύτερες συνθήκες με τους ευνοούμενους των κομματικών μηχανισμών. Και κάποιες φορές να τους νικήσουν, ανανεώνοντας αυτόματα το πολιτικό τοπίο.

Όταν ο Καποδίστριας συνάντησε το Rousseau. Ένα ταξίδι στη δημοκρατική Ελβετία

Αναδημοσίευση από socialactivism.gr

Γράφει η Αναστασία Πρίφτη,

Κοινωνική Ανθρωπολόγος

Τι μπορεί να συνδέει τον Jean Jacques Rousseau με τον Ιωάννη Καποδίστρια; Πώς επηρέασαν οι σκέψεις, ο λόγος και οι ενέργειές τους το ελβετικό Σύνταγμα και το δημοκρατικό πολίτευμα στη χώρα; Η Ελβετία προτείνει στην πράξη έναν άμεσο δημοκρατικό τρόπο πολιτικής οργάνωσης και λειτουργίας, μοναδικό σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι βασικές αρχές του ομοσπονδιακού συστήματος διακυβέρνησής της, οι εξουσίες και τα όργανα που τις ασκούν και κυρίως ο τρόπος άσκησής τους αναλύονται διεξοδικά σε ένα άρθρο που ολοκληρώνεται με μια ματιά στη σημερινή ελληνική (πολιτική) πραγματικότητα.

 Τι μπορεί να συνδέει τον Jean Jacques Rousseau με τον Ιωάννη Καποδίστρια;

Ο πρώτος, γνωστός και ως «πολίτης της Γενεύης», γνήσιο τέκνο του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού γεννήθηκε στην Ελβετία και άφησε το στίγμα του στην παγκόσμια ιστορία μέσω του έργου του «Περί του κοινωνικού συμβολαίου ή αρχές του πολιτικού δικαίου» (1762).Ο δεύτερος, ελληνικής καταγωγής, γεννήθηκε αμέσως μετά τον Rousseau καιέμεινε στην ιστορία ως ιδιαίτερα ικανός διπλωμάτης και πολιτικός. Για την Ελλάδα ο Καποδίστριας συγκαταλέγεται μεταξύ των εθνικών ευεργετών της, καθώς ήταν ο πρώτος κυβερνήτης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους ο οποίος προώθησε σημαντικές μεταρρυθμίσεις για την ανόρθωση της κρατικής μηχανής. Εκτός από την Ελλάδα ο Ι. Καποδίστριας θεωρείται – και όχι άδικα - ευεργέτης και του ελβετικού κράτους, γενέτειρας του Rousseau, καθώς υπήρξε ο συντάκτης του πρώτου Συντάγματος της Ελβετίας (που ψηφίστηκε το 1848), πρότυπου συντάγματος ομοσπονδιακής οργάνωσης.

Ο Καποδίστριας με μία σειρά έξυπνων διπλωματικών ενεργειών και διαβουλεύσεων πέτυχε ώστε να εξομαλυνθούν τα αντιμαχόμενα συμφέροντα μεταξύ πλούσιων και φτωχών Καντονιών (αυτόνομων ελβετικών κρατιδίων) και κατάφερε να συμβάλλει στην ομοσπονδιακή οργάνωση τους. Ο Έλληνας πολιτικός έπαιξε σημαντικό ρόλο συνολικά στην ενότητα, την ανεξαρτησία και την ουδετερότητα της Ελβετίας και συνεισέφερε σημαντικά στο ελβετικό Σύνταγμα. Η επιτυχία των παρεμβάσεων του Καποδίστρια ήταν τόσο εμφανής ώστε οι ίδιοι οι Ελβετοί σήμερα, αναγνωρίζοντας έμπρακτα την προσφορά του Κερκυραίου διπλωμάτη προς το έθνος τους, τον ανακήρυξαν επίτιμο πολίτη και του έστησαν ανδριάντες στην πόλη της Λωζάννης και στα Καντόνια του Βω και της Γενεύης.

Ο Έλληνας διπλωμάτης ακολούθησε μία πολιτική γραμμή ενοποίησης και εξομάλυνσης των ανισοτήτων, γραμμή η οποία βρίσκεται στα χνάρια της σκέψης του Ελβετού φιλόσοφου και κοινωνιολόγου J.J.Rousseau. Εκείνος το 1762, στο έργο του «Περί του Κοινωνικού Συμβολαίου», κάνει λόγο για μία κοινωνία δικαίου και ελευθερίας. Σύμφωνα με το έργο αυτό ένα γνήσιο «Κοινωνικό Συμβόλαιο» χρειάζεται μεταξύ ίσων και ελεύθερων ατόμων. Οι πολίτες είναι εκείνοι που δημιουργούν τους θεσμούς διακυβέρνησης και νομοθεσίας, για τη ρύθμιση της συμβίωσής τους, με πλήρη επίγνωση των πράξεών τους και απόλυτη ειλικρίνεια. Μέσω της πρακτικής αυτής οι πολίτες μεταμορφώνονται σε πολίτες μιας συμμετοχικής – άμεσης δημοκρατίας, όπου κίνητρο των πράξεών τους είναι η προσήλωση στο κοινό καλό και στο δημόσιο συμφέρον. Στο πλαίσιο αυτό η γενική βούληση εκφράζει τη βούληση του κάθε πολίτη χωριστά και διατυπώνεται με τους θεμελιώδεις νόμους της πολιτείας, στη θέσπιση των οποίων έχει συμμετάσχει ενεργά ο κάθε πολίτης.

Ο Rousseau υπήρξε κριτικός στοχαστής και εκφραστής της «αυτοκριτικής του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού». Διατύπωσε το λόγο του με κριτική πρόθεση απέναντι στην ανισότητα, την αδικία, την υποκρισία και την αποστασιοποίηση των διανοουμένων της εποχής του και επέκρινε την τάση της κάθε εξουσίας προς τη διαφθορά. Η σκέψη και ο λόγος του Rousseau ενέπνευσε τα ριζοσπαστικά κινήματα στην Ευρώπη, την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης και αποτελεί μέχρι σήμερα πολύτιμη παρακαταθήκη για κάθε κοινωνία.

Πόσο δημοκρατικά είναι οργανωμένη η Ελβετία σήμερα;

Πώς αξιοποίησε η Ελβετία την κληρονομιά που άφησαν Rousseau και Καποδίστριας; Την απάντηση μπορεί εύκολα κανείς να την ανακαλύψει ερευνώντας το δημοκρατικό τρόπο με τον οποίο λειτουργεί σήμερα το ελβετικό κράτος. Πρόκειται πράγματι για ένα μοναδικό σε ολόκληρη την Ευρώπη τρόπο πολιτικής οργάνωσης, ο οποίος βασίζεται στις αρχές της άμεσης δημοκρατίας.

Με ιδιαίτερη χαρά λοιπόν, ανακαλύπτουμε έναν ακόμα, κρισιμότερο όλων, λόγο να στρέψουμε το βλέμμα μας προς τη σύγχρονη Ελβετία. Η χώρα που μέχρι τώρα μας έχει δελεάσει με τις γευστικές σοκολάτες της, τα εκλεπτυσμένα ρολόγια της, τα οργανωμένα χιονοδρομικά κέντρα των παραμυθένιων Άλπεων, η πατρίδα σημαντικών προσωπικοτήτων όπως του οικονομολόγου και κοινωνιολόγου VilfredoPareto, του συγγραφέα και φιλάνθρωπου Jean-Henri Dunant, είναι μία χώρα μικρής έκτασης (41.285 τ.χλμ) και πληθυσμού (7.780.200 κατ.), η οποία προτείνει στην πράξη έναν άμεσο δημοκρατικό τρόπο πολιτικής οργάνωσης και λειτουργίας, απαραίτητο σήμερα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο.

Ας δούμε όμως σε γενικές γραμμές τι κάνει τη δημοκρατία αυτής τη χώρας μοναδική.

Η Ελβετία είναι μία χώρα με υψηλό βιοτικό επίπεδο. Σύμφωνα με στοιχεία του ΔΝΤ (Σεπτ.2011) το κατά κεφαλήν εισόδημα της ανέρχεται στα 67,778 $ ενώ το αντίστοιχο ελληνικό αγγίζει μόλις τα 28,610 $. Η οικονομία της αναπτύσσεται γύρω από τρεις πόλους: τη βιομηχανία, τον τουρισμό και το εμπόριο. Στη χώρα αυτή διοχετεύονται επίσης, καταθέσεις και κεφάλαια από χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομική ή πολιτική αστάθεια. Σε αυτό βοήθησε και το ελβετικό τραπεζικό σύστημα, που εξασφαλίζει την απόλυτη μυστικότητα για τις καταθέσεις.

Το ομοσπονδιακό σύστημα διακυβέρνησης

Εκείνο όμως που κάνει την Ελβετία πραγματικά χρήσιμη ως παράδειγμα και πρότυπο είναι το ομοσπονδιακό σύστημα διακυβέρνησής της.

Η σύγχρονη ελβετική Ομοσπονδία ιδρύεται με την ψήφιση από τον λαό του νέου Συντάγματος στις 12.11.1848. Σκοπός της Ομοσπονδίας είναι: (α) η εξασφάλιση της ανεξαρτησίας της χώρας, (β) η διατήρηση της τάξεως, (γ) η προστασία των λαϊκών ελευθεριών και συνταγματικών δικαιωμάτων, (δ) η προαγωγή της γενικής ευημερίας.

Όργανα της είναι ο λαός, τα Καντόνια (τοπική αυτοδιοίκηση), η Γενική Συνέλευση, η Κυβέρνηση (Κεντρικό Ομοσπονδιακό Συμβούλιο) και η Δικαστική Εξουσία. Η Δικαστική Εξουσία ανήκει στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο και οι Δικαστές εκλέγονται από την Γενική Συνέλευση κάθε 6 χρόνια. Η Γενική Συνέλευση (Νομοθετική Εξουσία) απαρτίζεται από δύο σώματα, το Εθνικό Συμβούλιο και το Συμβούλιο των Πολιτειών (Καντονιών). Ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας εκλέγεται κάθε χρόνο (το Δεκέμβριο) και έχει ενιαύσια θητεία.

Η χώρα υποδιαιρείται διοικητικά σε 26 Καντόνια και ημικαντόνια. Το καθένα από αυτά έχει δική του κυβέρνηση και μεγάλη αυτοδιοικητική αυτονομία. Η Κυβέρνηση απαρτίζεται από επτά (7) Υπουργούς οι οποίοι προέρχονται από όλα τα Κόμματα, κατά την αναλογία των ψήφων που λαμβάνει το καθένα στις εκλογές και εκλέγονται κάθε 4ετία από το Εθνικό Συμβούλιο. Οι αποφάσεις λαμβάνονται κατά πλειοψηφία των επτά. Κάθε χρόνο, η Συνέλευση εκλέγει έναν μεταξύ των επτά ως Πρόεδρο της Ομοσπονδίας. Ο Πρόεδρος δεν έχει κανένα άλλο προνόμιο παρά να εκπροσωπεί την Ελβετία στις διάφορες διακρατικές της υποχρεώσεις διατηρώντας το Υπουργείο του. Καθαρά διοικητικά καθήκοντα έχει ο Καγκελάριος που εκλέγεται κάθε 4 χρόνια από την Γενική Συνέλευση. Παρόμοια με την παραπάνω οργάνωση υπάρχει αντίστοιχα σε κάθε χωριστό Καντόνι όπου η τοπική αυτοδιοίκηση είναι ανεξάρτητη από την Κεντρική Κυβέρνηση.

Από τα παραπάνω υπογραμμίζουμε τις καινοτομίες του πολιτικού συστήματος της Ελβετίας δηλαδή: την ετήσια θητεία του Προέδρου της Ομοσπονδίας, την περιοδική ανάληψη της Προεδρίας από όλους του Υπουργούς, την αυτονομία της τοπικής αυτοδιοίκησης (Καντονιών) και τη συλλογική ευθύνη μεταξύ των μελών της Κυβέρνησης.

Εκείνο το στοιχείο όμως που εξαίρεται ως σημαντικότερο για τον τρόπο δημοκρατικής διακυβέρνησης της Ελβετίας είναι ο ρόλος και οι εξουσίες του λαού. Τόσο οι νόμοι που ψηφίζονται από τη Γενική Συνέλευση όσο και οι αποφάσεις της Κυβέρνησης υπόκεινται στον απ' ευθείας και συνεχή έλεγχο του λαού. Τούτο επιτυγχάνεται με τον θεσμό του Δημοψηφίσματος. Κάθε χρόνο ο Ελβετός πολίτης συμμετέχει σε αρκετά δημοψηφίσματα επί διαφόρων θεμάτων. Ο κάθε πολίτης έχει επιπλέον τη δυνατότητα να αναλάβει την πρωτοβουλία για την αναθεώρηση οιασδήποτε διατάξεως του Συντάγματος και να οργανωθεί για το λόγο αυτό ειδικό δημοψήφισμα. Η «πρωτοβουλία» υπόκειται αναγκαστικά σε δημοψήφισμα εφ’ όσον συγκεντρωθεί ορισμένος αριθμός υπογραφών, μεταξύ των πολιτών που έχουν εκλογικό δικαίωμα. Με τον τρόπο αυτό κάθε σημαντικό ζήτημα ή / και ειδικό θέμα εναπόκειται στο λαό, ο οποίος αποφασίσει για την εφαρμογή του κατ' απόλυτη πλειοψηφία με Ναι ή Όχι. Το Δημοψήφισμα επομένως αποτελεί ένα πρότυπο σύστημα θεσμοθετημένου διαλόγου, που αποκλείει την αυθαιρεσία της Κυβέρνησης. Πώς άλλωστε θα μπορούσε να αυθαιρετήσει μία Κυβέρνηση τι στιγμή που κρέμεται επάνω της η «Δαμόκλειος Σπάθη» της λαϊκής πρωτοβουλίας;

Παράδειγμα για έμπνευση, όχι για αντιγραφή

Η δημοκρατία στην Ελβετία αποτελεί βίωμα, μόνιμη πρακτική η οποία εξασφαλίζει την άμεση και συνεχή συμμετοχή του πολίτη στα κοινά. Η Κυβέρνηση σέβεται την ετυμηγορία της απολύτου πλειοψηφίας, αλλά παράλληλα λαμβάνει μέτρα που κατά κάποιο τρόπο ικανοποιούν και την μειοψηφία όπως π.χ. όταν ένας πολίτης ζητά με «πρωτοβουλία» την απέλαση όλων των ξένων εργατών από την χώρα και ο λαός, κατά πλειοψηφία, απορρίπτει την πρόταση, η Κυβέρνηση ψηφίζει νόμους που δεν απελαύνουν μεν όλους τους ξένους, αλλά αποκλείουν την είσοδο στην χώρα νέων ξένων εργατών.

Το παραπάνω παράδειγμα αποπνέει ένα πνεύμα συμβιβασμού, που αποτελεί και το μυστικό της ελβετικής σταθερότητας και ευημερίας. Το πνεύμα αυτό είναι σύμφωνο με το πνεύμα συγκατάβασης που υπονοεί ο Rousseau και το οποίο εξασφαλίζει το σεβασμό της γενικής βούλησης. Δεν είναι απορίας άξιον ότι ο Rousseau, πολίτης της Γενεύης, γράφει στον Πρόλογο του «Κοινωνικού Συμβολαίου» του: «Είμαι ευτυχής, κάθε φορά που σκέπτομαι το πρόβλημα της διακυβερνήσεως, να βρίσκω στην ερευνά μου νέους λόγους για ν' αγαπώ αυτήν της πατρίδος μου».

Ζητήματα πολιτικής διακυβέρνησης

Στο σημείο αυτό οφείλουμε να προσθέσουμε ορισμένα επιμέρους ζητήματα που αφορούν την πολιτική διακυβέρνηση στην Ελβετία με στόχο να επισημάνουμε μερικές ακόμα δημοκρατικές εφαρμογές της πολιτικής αυτής της χώρας.

Το πρώτο ζήτημα αφορά τον τρόπο που διευθετούνται ειδικά θέματα. Εκεί οι επιστάμενοι μεριμνούν και στη συνέχεια διαβουλεύονται, νουθετούν και καθοδηγούν τους μη ειδικούς, αλλά τελικά η πλειοψηφία, ο κυρίαρχος λαός είναι αυτός που αποφασίζει τι είναι καλύτερο να γίνει.

Το δεύτερο αφορά το προηγμένο σύστημα επικοινωνίας κράτους – πολίτη. Στο πλαίσιο αυτό η ταχυδρομική και η ηλεκτρονική ψήφος αξιοποιούνται συμπληρωματικά ώστε να διευκολύνονται οι πολίτες στην εξάσκηση των εκλογικών τους δικαιωμάτων. Σε δημοτικό επίπεδο κάθε μήνα αποστέλλεται ενημερωτικό φυλλάδιο για όλα όσα αφορούν το δήμο και ύστερα από τις αποφάσεις των δημοτών χαράσσεται η πολιτική που θα ακολουθήσει ο κάθε Δήμαρχος.

Ένα ακόμα σημείο αφορά το γεγονός ότι η Κυβέρνηση πριν ακόμη συντάξει τους νόμους διενεργεί έρευνες έτσι ώστε να σφυγμομετρήσει την κοινή γνώμη. Γίνεται κατ’ αυτό τον τρόπο μία εκ των πρότερων προσπάθεια, πριν ακόμη δηλαδή την τελική ψήφο, να εξασφαλισθεί η συμφωνία της πλειοψηφίας των εκλογέων με αποτέλεσμα να υπάρχουν αρκετοί συμβιβασμοί, ώστε να λαμβάνονται υπ’ όψιν τα συμφέροντα όλων.

Σχετικά με τον έλεγχο των κυβερνώντων ακολουθείται μία επίσης, πολύ δημοκρατική οδός. Μετά το πέρας του πρώτου χρόνου και έπειτα από κάθε χρόνο διακυβέρνησης η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση καλείται να λογοδοτήσει και να αξιολογηθεί. Στη διαδικασία αυτή αξιολογείται ξεχωριστά ο κάθε ένας Υπουργός. Όποιος από τους Υπουργούς θεωρηθεί αναποτελεσματικός ανακαλείται από τη Βουλή και δε συνεχίζει το έργο του. Ουδείς από την κυβέρνηση έχει δικαίωμα να διαγράψει βουλευτή του και είναι σύνηθες φαινόμενο βουλευτές και υπουργοί ακόμα να υποστηρίζουν νόμους που το κόμμα τους είναι αντίθετο, καθώς και το αντίστροφο (πράγμα «ανεπίτρεπτο» για τη σημερινά πολιτικά δεδομένα στην Ελλάδα).

Αξιομνημόνευτο είναι επίσης το γεγονός ότι το αξίωμα του βουλευτή στην Ελβετία δεν θεωρείται κύρια απασχόληση, οπότε οι αμοιβές που λαμβάνουν οι βουλευτές είναι ελάχιστες, με αποτέλεσμα να είναι υποχρεωμένοι να στηρίζονται για την εξασφάλιση του βίου τους στο βασικό τους επάγγελμα.

Η Ελβετία ως παράδειγμα

Εν τέλει από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η εθνική συνοχή που παρατηρείται στην Ελβετία δεν είναι αποτέλεσμα συναισθηματικού πατριωτισμού, φυλετικής, γλωσσικής ή άλλης ενότητας, αλλά κοινωνικής λογικής ανάγκης.

Η ελβετική εμπειρία έχει να προσφέρει πολλά απτά διδάγματα στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης και όχι μόνο. Η διαδικασία μάθησης είναι από τη φύση της πολύπλευρη, έτσι κι εδώ απαιτεί από τον καθένα την εξάσκηση στη δημοκρατία, αλλά και τη διαρκή παρακολούθηση των εξελίξεων αλλού.

Ο δημοκρατικός τρόπος διακυβέρνησης της Ελβετίας δεν μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο προς αντιγραφή, διότι δεν υπάρχει ένα ενιαίο και μοναδικό πρότυπο για όλες τις περιπτώσεις. Κάθε πολιτική κοινότητα, κάθε χώρα, διαθέτει το δικό της κοινωνικό πλαίσιο και ιστορικό υπόβαθρο. Στην άμεση δημοκρατία δεν υπήρξε άλλωστε ούτε θα υπάρξει ένα καθολικό πρότυπο, αλλιώς εφαρμοζόταν στην αρχαία Ελλάδα και αλλιώς στη σύγχρονη Ελβετία.

Επομένως ως Έλληνες, για να στραφούμε πάνω απ’ όλα στα δικά μας ζητούμενα, οφείλουμε να αποβάλλουμε κάθε διάθεση προγονολατρείας που αφορά την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία και κάθε επιθυμία για «επαναπατρισμό» της. Αντ’ αυτού προτείνεται κάθε πολιτική κοινότητα και κάθε καινούρια γενιά να αναλαμβάνει να κάνει τις απαιτούμενες ρυθμίσεις ακριβείας προκειμένου να προσεγγίσει την άμεση δημοκρατία, έτσι ώστε οι ποικίλες διαδικασίες να προσαρμόζονται στις εκάστοτε απαιτήσεις και την τρέχουσα πραγματικότητα και να απομείνει μια υγιής βάση εξέλιξης για το μέλλον.

Πηγές

• Καλογερόπουλος, Νίκος (1995), «Οι ασθένειες της δημοκρατίας και η πολική μεταρρύθμυσις», διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο http://asthenies.dimokratias.tripod.com/
• Παυλίδης, Π., «Το Κοινωνικό Συμβόλαιο ως θεωρία του κοινωνικού γίγνεσθαι και ως ιδεώδες» ΟΥΤΟΠΙΑ, αρ. τεύχους 41, 2000, σελ.37-48, διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο http://www.ilhs.tuc.gr/gr/koinonikosymvol.htm
• Παρίσης, Γιάννης, (2011), «Ιωάννης Καποδίστριας: Ο εθνικός ήρωας της Ελβετίας», διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο http://www.ithacanet.gr
• Χαμπίμπης, Στάθης, (2011), «Περί κοινοβουλευτικής δημοκρατίας της Ελβετίας», διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο http://www.dimopolis.gr/dp1/arxiki/27-theoria/145-peri-ths-koinobouleutikhs-dhmokratias-ths-elbetias
• Βιλιάρδος, Βασίλης (2011), «Πώς λειτουργεί η άμεση δημοκρατία στην Ελβετία;» διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο https://nirvana247.wordpress.com/

Δεξαμενές σκέψης για την άμεση δημοκρατία

Αναδημοσίευση από socialactivism.gr

Επιμέλεια: Αναστασία Πρίφτη,

Κοινωνική Ανθρωπολόγος

Πόσο επίκαιρη και πόσο αναγκαία μπορεί να θεωρηθεί μια δεξαμενή σκέψης για την άμεση δημοκρατία; Η εξάπλωση της χρήσης εργαλείων άμεσης δημοκρατίας στην Ευρώπη και τον κόσμο, έχει συντελέσει ώστε να οικοδομηθούν υποστηρικτικές δομές για την τεκμηρίωση, εκπαίδευση και παροχή συμβουλών σε συναφή θέματα. Εκτός από τις σχετικές δεξαμενές σκέψης, έχουν επίσης ιδρυθεί ακαδημαϊκοί και διοικητικοί φορείς που, αθροιστικά, παρέχουν πόρους και γνώσεις σε αφθονία.

Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Πρωτοβουλιών και Δημοψηφισμάτων

Ως η πρώτη ευρωπαϊκή δεξαμενή σκέψης για την άμεση δημοκρατία, το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Πρωτοβουλιών και Δημοψηφισμάτων (ΕΙΠΔ) ιδρύθηκε το 2001 στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας. Κύρια αποστολή του ΕΙΠΔ είναι η καλλιέργεια μιας βαθύτερης αντίληψης της αμεσοδημοκρατικής θεωρίας και πράξης σε πολιτικούς, στα μέσα ενημέρωσης, σε ΜΚΟ και στους πολίτες όλης της Ευρώπης. Το ΕΙΠΔ αποτελεί ανεξάρτητη, αυτόνομη από κόμματα και μη κερδοσκοπική δεξαμενή σκέψης. Το 2005, η έδρα του μεταφέρθηκε στο Μάρμπουργκ της Γερμανίας. Από τις αρχές ακόμη της νέας χιλιετίας, το ΕΙΠΔ έχει συνδράμει και συμβουλεύσει τους συγγραφείς του ευρωπαϊκού συντάγματος, αρχικά κατά τη διάρκεια της Συνέλευσης, κατόπιν μέσα στα θεσμικά όργανα της ΕΕ και των κρατών-μελών, και τέλος μεταξύ των ευρωπαίων ψηφοφόρων, ώστε να αδράξουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν δημοκρατικούς θεσμούς με θεματοκεντρική και, ταυτόχρονα, πανευρωπαϊκή εστίαση.

Ένα από τα κύρια προϊόντα αυτού του έργου, η Πρωτοβουλία Ευρωπαίων Πολιτών (ΠΕΠ), καθιερώθηκε πολύ πρόσφατα. Το ενημερωτικό και εκπαιδευτικό υλικό του ΕΙΠΔ περιλαμβάνει εγχειρίδια και οδηγούς, εργαλειοθήκες για τη διεξαγωγή ελεύθερων και δίκαιων ψηφοφοριών πολιτών, καθώς και ειδικό υλικό για σχολεία. Σε κάθε έργο του, το Ινστιτούτο συνεργάζεται στενά με εταίρους από την κοινωνία των πολιτών, κρατικά όργανα και διεθνείς παράγοντες. Πέρα από την ενασχόλησή του με ευρωπαϊκά ζητήματα, το Ινστιτούτο έχει συγκροτήσει ένα πλήρως αναπτυγμένο δίκτυο διεθνών συνεργασιών. Εμπειρογνώμονες του ΕΙΠΔ έχουν συμβάλει στην ανάπτυξη μιας παγκόσμιας βάσης δεδομένων (της www.iri-navigator.org) που αφορά τους μηχανισμούς άμεσης δημοκρατίας, και στη συγγραφή ενός Εγχειριδίου Άμεσης Δημοκρατίας που προορίζεται για όσους την ασκούν και υπηρετούν στους κόλπους κυβερνήσεων, κοινοβουλίων, πολιτικών κομμάτων, μέσων ενημέρωσης, ακαδημαϊκών ιδρυμάτων ή της κοινωνίας των πολιτών. Το Εγχειρίδιο Άμεσης Δημοκρατίας επιμελείται και εκδίδει το Διεθνές Ινστιτούτο Δημοκρατίας και Εκλογικής Συνδρομής (International Institute for Democracy and Electoral Assistance - IDEA).

Οι στενότεροι συνεργάτες του ΕΙΠΔ είναι το αμερικανικό αντίστοιχο (Initiative and Referendum Institute US), με έδρα το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες (www.iandrinstitute.org), και το ασιατικό αντίστοιχο (Initiative and Referendum Institute Asia, www.iriasia.net).

Άλλοι φορείς

Επιπλέον, πολλοί φορείς που παρέχουν υποστήριξη και συνδρομή σε θέματα δημοκρατίας έχουν ιδρύσει τα δικά τους κέντρα ανάπτυξης και διαχείρισης δεξιοτήτων και ομάδες εργασίας για τη συμμετοχική δημοκρατία, όπως λ.χ. στην Ασία το Κορεατικό Ίδρυμα για τη Δημοκρατία (Korea Democracy Foundation) και το Δημοκρατικό Ίδρυμα της Ταϊβάν (Taiwan Foundation for Democracy), στις ΗΠΑ το Ίδρυμα «Η εξουσία στους πολίτες» (Citizens in Charge Foundation) και το Ίδρυμα Νέας Αμερικής (New America Foundation), καθώς επίσης και διεθνείς διακυβερνητικοί οργανισμοί όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης και το Ινστιτούτο Δημοκρατίας και Εκλογικής Συνδρομής.

Σε όλη την Ευρώπη υπάρχουν πολλές οργανώσεις για την προαγωγή ή/και μελέτη της άμεσης δημοκρατίας. Σε αυτές συγκαταλέγονται η γερμανική ΜΚΟ «Περισσότερη Δημοκρατία» (Mehr Democratie), το Ελβετικό Κέντρο Έρευνας για την Άμεση Δημοκρατία (Swiss Centre for Research on Direct Democracy) και το υπερεθνικό ακτιβιστικό δίκτυο Διεθνής Δημοκρατία (Democracy International).

Γενική Τυπολογία της Σύγχρονης Άμεσης Δημοκρατίας

Αξίζει εδώ να παραθέσουμε ένα μέρος από τη Γενική Τυπολογία της Σύγχρονης Άμεσης Δημοκρατίας (ΓΤΣΑΔ – General Typology of Modern Direct Democracy) την οποία κατάρτισε το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Πρωτοβουλιών και Δημοψηφισμάτων, με συντονιστή τον Rolf Buchi (Ελβετό πολιτικό επιστήμονα).

Η τυπολογία αυτή καλύπτει όλες τις διαδικασίες διεξαγωγής ψηφοφορίας των πολιτών για ουσιώδη ζητήματα.

Ως βάση της έχει τη διάκριση των διαδικασιών ψηφοφορίας σε τρεις διαφορετικούς τύπους: την ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ, το ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΠΟΛΙΤΩΝ και το ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΕΚ ΤΩΝ ΑΝΩ.

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ (initiative) είναι κάθε διαδικασία στην οποία ο εμπνευστής του θέματος της ψηφοφορίας ΤΑΥΤΙΖΕΤΑΙ με τον παράγοντα που έθεσε σε κίνηση τη διαδικασία.

ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΠΟΛΙΤΩΝ (referendum) είναι κάθε διαδικασία στην οποία ο εμπνευστής του θέματος της ψηφοφορίας ΔΕΝ ταυτίζεται με τον παράγοντα που έθεσε σε κίνηση τη διαδικασία.

ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΕΚ ΤΩΝ ΑΝΩ (plebiscite) χαρακτηρίζεται κάθε διαδικασία όπου η πλειοψηφία των μελών ενός αντιπροσωπευτικού οργάνου (ή κάποιο ισχυρό πρόσωπο ως πρόεδρος) είναι ταυτόχρονα και ο εμπνευστής του θέματος της ψηφοφορίας και ο παράγοντας που έθεσε σε κίνηση τη διαδικασία.

Εντούτοις, αυτή η ταξινόμηση περιπλέκεται από ορισμένες διαδικασίες και πρακτικές. Επίσης, υπάρχουν ασαφείς περιοχές εκεί όπου τέμνονται οι τρεις τύποι.

Συνεπώς, περιλαμβάνονται έντεκα διαφορετικές μορφές στη ΓΤΣΑΔ, η οποία διακρίνει τις διαδικασίες διεξαγωγής ψηφοφορίας των πολιτών ως προς:

1) τον εμπνευστή του θέματος της ψηφοφορίας (ομάδα πολιτών, μειοψηφία μελών αντιπροσωπευτικού οργάνου, αντιπροσωπευτικό όργανο)·

2) τον παράγοντα που έθεσε σε κίνηση τη διαδικασία (ομάδα πολιτών, ο Νόμος, μειοψηφία μελών αντιπροσωπευτικού οργάνου, αντιπροσωπευτικό όργανο)·

3) τον παράγοντα που αποφαίνεται (εκλογικό σώμα, αντιπροσωπευτικό όργανο).

Πηγή:

Εγχειρίδιο της Πρωτοβουλίας Ευρωπαίων Πολιτών (ΠΕΠ). Οδηγός για το πρώτο υπερεθνικό εργαλείο άμεσης δημοκρατίας στον κόσμο, Κεφάλαιο 5, σελ. 50-56, Green European Foundation διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο: http://www.chrysogelos.gr/files/books/GEF-Handbook.pdf

Ο πολίτης της συμμετοχικής δημοκρατίας – Ένας φίλος απ’ τα παλιά

Αναδημοσίευση από socialactivism.gr

Γράφει η Αναστασία Πρίφτη, Κοινωνική Ανθρωπολόγος

Η άμεση, συμμετοχική δημοκρατία ως μοντέλο δεν είναι κάτι καινούριο. Στηρίζεται στη δομή της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας που άνθησε στην Ελλάδα περί τον 5ο αιώνα π.Χ. Παρόλο που ως τύπος δημοκρατίας είναι κατά κάποιο τρόπο «εγχώριο προϊόν» μόλις τα τελευταία χρόνια οι Έλληνες αναζητούν τις αξίες και τα οφέλη του, οφέλη τα οποία απολαμβάνουν εδώ και κάποια χρόνια χώρες τις κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Αν και θα περίμενε κανείς οι Έλληνες να αξιοποιήσουν από τους πρώτους την κληρονομιά τους αυτή, κάτι τέτοιο δε συνέβη.

Είναι εφικτή μία τέτοια τύπου δημοκρατία σήμερα; Με ποιους τρόπους μπορεί να εφαρμοστεί και σε ποια πλαίσια; Πώς ο σύγχρονος πολίτης θα εμπνευστεί από το παράδειγμα του πολίτη – φίλου του απ’ τα παλιά, ο οποίος ήταν κύριος στην πόλη του;

Εισαγωγικά

Λένε ότι όταν χάσεις κάτι τότε καταλαβαίνεις την αξία του. Στις μέρες μας, με αφορμή την πολυμέτωπη κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα μας, ο πολίτης βιώνει καθημερινά την απώλεια των δικαιωμάτων του και νιώθει την ουσία του να είσαι πολίτης Β΄κατηγορίας. Η έννοια του πολίτη και το εύρος των δυνατοτήτων του έχει υποστεί τα τελευταία χρόνια σημαντικές απώλειες. Ως εκ τούτου έχουν δημιουργηθεί έντονες τάσεις αμφισβήτησης της κοινοβουλευτικής - αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, οι οποίες συνεχώς πληθαίνουν καθώς αυτό το μοντέλο δημοκρατίας έχει τοποθετήσει πλέον τον πολίτη στο περιθώριο και έχει δώσει το προβάδισμα στους λίγους, στους εκλεγμένους και εκλεκτούς αφήνοντας παράλληλα πολλά περιθώρια σφετερισμού της εξουσίας.

Η αμφισβήτηση αυτή της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας έχει προκαλέσει σταδιακά τα τελευταία χρόνια μία μεταστροφή του ενδιαφέροντος στην άμεση, συμμετοχικού τύπου δημοκρατία. Μένει να δούμε αν αυτό το ενδιαφέρον μπορεί να γίνει πράξη και να βρεθούν τρόποι με τους οποίους ο πολίτης μπορεί να ξαναμπεί στο επίκεντρο της δράσης ώστε να μπορεί να προτείνει και να ελέγχει θέματα που τον αφορούν.

Η άμεση δημοκρατία ως μοντέλο δεν είναι κάτι εντελώς καινούριο καθώς στηρίζεται στη δομή της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας, η οποία άνθησε στην Ελλάδα περί τον 5^ο αιώνα π.Χ. Παρόλο που ως τύπος δημοκρατίας είναι κατά κάποιο τρόπο «εγχώριο προϊόν» μόλις τα τελευταία χρόνια οι Έλληνες αναζητούν τις αξίες και τα οφέλη του, οφέλη τα οποία απολαμβάνουν εδώ και κάποια χρόνια χώρες τις κεντρικής και βόρειας Ευρώπης οι οποίες έχουν υιοθετήσει το μοντέλο αυτό. Αν και θα περίμενε κανείς οι Έλληνες να αξιοποιήσουν από τους πρώτους την κληρονομιά τους αυτή, κάτι τέτοιο δε συνέβη. Το γεγονός αυτό δεν είναι οξύμωρο διότι κάθε κοινωνία, όπως και η ελληνική, έχει τις δικές της ξεχωριστές ανάγκες και χρειάζεται το δικό της χρόνο προκειμένου να ανακαλύψει τα μέσα που θα την οδηγήσουν σε νέους πιο δημοκρατικούς δρόμους. Στην Ελλάδα χρειάζεται να γίνουν ακόμα αρκετές ζυμώσεις και να αποσαφηνιστούν βασικά ερωτήματα όπως: «είναι εφικτή μία τέτοια τύπου δημοκρατία σήμερα;» ή «με ποιους τρόπους μπορεί να εφαρμοστεί και σε ποια πλαίσια;» προκειμένου η χώρα να χαράξει τη δική της πορεία.

Για την ιστορία…

Η δημοκρατία της συμμετοχής ξεκίνησε ως σύνθημα των φοιτητικών κινημάτων της Νέας Αριστεράς στη δεκαετία του 1960 και εξαπλώθηκε στην εργατική τάξη κατά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Αποτελεί έναν τύπο δημοκρατίας ο οποίος προϋποθέτει τη συμμετοχή, την άμεση παρέμβαση του πολίτη στα κοινά, όπως ακριβώς νοούνταν και στην αρχαία Αθήνα.

Αν ανατρέξει κανείς στην πληθώρα των πηγών που υπάρχουν για την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία θα δει πως η άμεση δημοκρατία νοούνταν ως το κράτος του δήμου, όπου δήμος είναι ο λαός. Οι αρχαίοι Αθηναίοι μάλιστα, σύμφωνα με τον Κ. Καστοριάδη (1999) ποτέ δεν έπαψαν να μεταρρυθμίζουν τους νόμους τους κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να αυξάνουν τη δυνατότητα συμμετοχής του δήμου στην εξουσία.

Ο πολίτης στην αρχαία Αθήνα είχε λόγο πρώτα και πάνω απ’ όλα στα τεκταινόμενα στην πόλη του, στο δήμο του. Σύμφωνα άλλωστε και με τον G.Glotz στο έργο του «Η ελληνική πόλις» η «πόλις» υπήρξε το πεδίο γέννησης και άνθησης της άμεσης δημοκρατίας. Η συνταγματική θεωρία της αθηναϊκής δημοκρατίας περιλαμβάνεται σε μία φράση: ο λαός είναι κυρίαρχος (κύριος). Είτε στην Εκκλησία του Δήμου συνεδριάζει, είτε στα δικαστήρια, είναι ο απόλυτος κύριος σε ό,τι αφορά την πόλη. (Glotz, σ.145)

Προκειμένου να εξυπηρετηθούν καλύτερα οι ανάγκες της πόλης και του δήμου (λαού), επί Κλεισθένη μάλιστα καθιερώθηκε η διαίρεση της πόλης σε δήμους, σε ανεξάρτητες δηλαδή διοικητικές και οικονομικές μονάδες με επικεφαλής το δήμαρχο. Οι δήμοι επί Κλεισθένη μετατράπηκαν σιγά - σιγά σε αυτόνομες κοινότητες με πολιτική ισχύ και έγιναν φορείς της κρατικής εξουσίας στην περιφέρεια, αλλά και κέντρα παραγωγής προτάσεων πάνω στα ζητήματα της πόλης. Αργότερα στην εποχή του Περικλή οι μόνες λέξεις που χρησιμοποιούσαν στη γλώσσα τους για να χαρακτηρίσουν το δημοκρατικό πολίτευμα είναι η ισονομία (ισότητα μπροστά στο νόμο) και ισηγορία (ίδιο δικαίωμα για όλους να εκφράζονται). (Glotz σ.141)

Η αθηναϊκή δημοκρατία του 5^ου αιώνα παρουσιάζεται ως άσκηση της κρατικής κυριαρχίας από ελεύθερους και ισότιμους πολίτες, υπό την αιγίδα του νόμου. Ολόκληρη η ζωή των πολιτών στην αρχαία Αθήνα διοικείται από τη φύση και τους νόμους. (Glotz σ.150) Ο νόμος προστατεύει τους πολίτες και υπερασπίζεται τα δικαιώματα των ατόμων από τη δύναμη του κράτους, και τα συμφέροντα του κράτους από τις υπερβολές του ατομικισμού. (Glotz σ.152) Ο νόμος στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία είναι γνωστός σε όλους και ανήκει σε όλους. Είναι ο μέσος όρος, το κοινό μέτρο που παρέχει το μεγαλύτερο βαθμό ισότητας. Παραμένει όμως αναγκαστικά ελλιπής, καθώς οι νόμοι δεν είναι αλάθητοι και συνεπώς δεν είναι αιώνιοι, δεν διαρκούν παρά όσο γίνονται δεκτοί από τη συνείδηση του λαού. (Glotz σ.149)

Στην πορεία της ιστορίας οι κοινωνικές ανάγκες άλλαξαν, η πόλη μπήκε σε δεύτερη μοίρα και δημιουργήθηκαν μεγαλύτερες ενότητες, τα κράτη, με διαφορετικά ζητούμενα και προσανατολισμό. Ο λαός και η κρίση του παραγκωνίστηκαν μπροστά στη βούληση των επαϊόντων και των εκλεγμένων αντιπροσώπων.

Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία – ως τύπος δημοκρατίας που συναντούμε στις μέρες μας - γεννήθηκε μέσα από τις μεγάλες αλλαγές στη Δύση από τον 17ο αιώνα και μετά (Διαφωτισμός, Αστικές Επαναστάσεις). Στην μακροχρόνια πορεία της άλλαξε πολλές φορές μορφή και περιεχόμενο με βάση αλλαγές στη σκέψη, τη δράση και τους αγώνες των πολιτών. Κατάφερε να επιβιώσει και να λειτουργήσει, φτάνοντας μάλιστα στο δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα, στην κορυφή τις εξέλιξής της. Οι σαρωτικές όμως, εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών, δε θα μπορούσαν παρά να επηρεάσουν τόσο τη λειτουργία όσο και την πορεία αυτού του τύπου δημοκρατίας. Στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας παρατηρήθηκε σταδιακά μεταστροφή των πολιτών στην ενασχόληση τους με την αυστηρά ιδιωτική σφαίρα και όχι με τα κοινά, επικράτησε ο άκρατος καταναλωτισμός, η κατάρρευση των συλλογικών στόχων και οραμάτων, η έλλειψη ενδιαφέροντος για το δημόσιο βίο. Στο πλαίσιο αυτό εμφανίστηκαν παράλληλα περιθώρια δημαγωγίας και νοθείας της αντιπροσωπευτικότητας της δημοκρατίας.

Σήμερα;

Σήμερα εν μέσω κρίσης τα πράγματα παίρνουν ολοένα και πιο επικίνδυνη τροπή, ειδικά στη χώρα μας. Αποκαλύπτεται καθημερινά ότι στο Κοινοβούλιο αντί να αντιπροσωπεύεται η βούληση του λαού, δια των εκλεγμένων αντιπροσώπων του, αντιπροσωπεύεται το ιδιωτικό συμφέρον σε βάρος του συνόλου. Όταν όμως, το ατομικό συμφέρον (η ειδική βούληση) θέτει σε κίνδυνο το συμφέρον του συνόλου (τη γενική βούληση), τότε κινδυνεύει η ίδια η δημοκρατία. Ο πολίτης δεν έχει δυστυχώς περιθώρια λόγου και ελέγχου της εξουσίας καθώς προσέρχεται στις κάλπες κάθε τέσσερα χρόνια, συνήθως απληροφόρητος ή συστηματικά παραπλανημένος.

Μπροστά στον παραπάνω κίνδυνο έχει γίνει συνείδηση πλέον ότι χρειάζεται μία αλλαγή πορείας διότι ο πολίτης καθημερινά εξαπατάται και παραγκωνίζεται και επιπλέον, οι ανάγκες τις κοινωνίας έχουν αλλάξει. Χρειάζεται ένας λαός καλά πληροφορημένος με όπλο την κατάλληλη παιδεία και γνώση, ώστε να μπορεί να κρίνει και να ελέγχει. Χρειάζεται ένας πολίτης που θα ακούει και θα εξετάζει τη γνώμη των ειδικών και θα είναι εκείνος που θα αποφασίζει τελικά αν αυτό που προτείνεται είναι σύμφωνο με τις ανάγκες και τους στόχους της κοινωνίας.

Επομένως, για μία ολοκληρωμένη πολιτική μεταρρύθμιση χρειάζεται προηγουμένως μεταρρύθμιση γνώσης, παιδείας και πνευματική αφύπνιση που θα επιτρέψουν τη σύλληψη του νοήματος και των απαιτήσεων της εποχής. Καλείται ο κάθε πολίτης να συλλάβει και να υποστηρίξει το «κοινωνικό φαντασιακό» της κοινωνίας του, όπως το ορίζει ο Κ. Καστοριάδης, της πόλης του και να κατανοήσει ότι οι δικές της ανάγκες θα καθορίσουν τα μέσα και τους θεσμούς για την εξυπηρέτησή τους.

Τι μπορεί να γίνει;

Η αφύπνιση και η μεταστροφή μπορεί να έρθει μέσα από την αξιοποίηση του μοντέλου της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας, εκεί που ο πολίτης είχε ενεργό και δημιουργικό ρόλο. Κάτι τέτοιο αποτελεί πρόκληση για την Ελλάδα, όχι γιατί η αθηναϊκή δημοκρατία αποτελεί παγκοσμίως σημαντική δική της κληρονομιά, αλλά γιατί η κρίση που βιώνει η χώρα μας έχει προετοιμάσει το έδαφος και τις συνειδήσεις των πολιτών ώστε να καλλιεργηθούν οι αρχές της άμεσης δημοκρατίας. Χρειάζεται λοιπόν, να εμπνευστεί ο σύγχρονος πολίτης από το παράδειγμα του πολίτη – φίλου του απ’ τα παλιά, ο οποίος ήταν κύριος στην πόλη του.

Η συμμετοχική δημοκρατία προϋποθέτει τελικά βαθιές αλλαγές στην αυτοσυνειδησία των ανθρώπων. Ο πολίτης μπορεί να γίνει και πάλι επίκεντρο της πολιτικής, να αναλάβει ενεργό ρόλο ενάντια στη κοινωνική και οικονομική ανισότητα, στην καταστροφή του περιβάλλοντος και στον σφετερισμό της εξουσίας. Η καταλληλότερη δομή για να αναπτύξει τη δράση του είναι η πόλη στην οποία ζει, ο δήμος του. Εκεί μπορεί να διαδραματίσει βασικό ρόλο, καθώς η τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί το πρώτο επίπεδο οργάνωσης του πολίτη. Εκεί ο πολίτης μπορεί να αναδείξει τις δυνάμεις του, να επηρεάσει τις αποφάσεις της κεντρικής εξουσίας και να λειτουργήσει η άμεση δημοκρατία.

Και σε αυτό όμως, το επίπεδο οργάνωσης του πολίτη, στο επίπεδο της πόλης του, χρειάζεται συνεχής επαγρύπνηση καθώς ο σφετερισμός της εκπροσώπησης είναι έκδηλος και στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο πιο δημιουργικός και φωτεινός δρόμος για τον πολίτη αυτή τη στιγμή είναι ο δρόμος της κοινωνικής οικονομίας. Εκεί μέσω των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών μπορεί να λειτουργήσει δημοκρατικά και να επιδιώξει κοινωνικές συμπράξεις με την τοπική αυτοδιοίκηση και κάθε ενδιαφερόμενο ιδιώτη. Τους τρόπους μπορεί να τους ανιχνεύσει κανείς στις πολυάριθμες δράσεις και προτάσεις των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

Από τα παραπάνω, αλλά κυρίως από την τρέχουσα κοινωνικο-οικονομική συγκυρία γίνεται πλέον φανερό ότι η μεταστροφή που χρειάζεται να γίνει προς την άμεση δημοκρατία ξεκινά από τον κάθε πολίτη και από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Ο κάθε πολίτης χωριστά και η αυτοοργάνωσή του μέσω της κοινωνικής οικονομίας τον μετατραπεί σε δρών υποκείμενο, σε άτομο δηλαδή, που αφουγκράζεται τις ανάγκες της κοινωνίας του και δραστηριοποιείται αναλόγως. Σήμερα αν και υπάρχουν όλα τα αναγκαία σύγχρονα μέσα για να ακουστεί η φωνή του πολίτη (π.χ. το διαδίκτυο, οι δημοσκοπήσεις, τα δημοψηφίσματα, η δημοσιογραφία πολιτών) το ζητούμενο είναι να μπορεί να εισακουστεί και να χαράξει νέους δρόμους στην πορεία του. Άλλωστε, η ροή των γεγονότων δεν είναι αποτέλεσμα των νόμων της ιστορίας άλλα αποτέλεσμα της θέλησης και της δράσης των ανθρώπων.

Πηγές:

• Καστοριάδης Κορνήλιος, (1984), «Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα», Εκδόσεις Ύψιλον
• Glotz G., (1981), «Η Ελληνική Πόλις», Εκδόσεις ΜΙΕΤ
• Δημόσιος χώρος έκφρασης Arguments.gr